Wandeling Herenhuizen in de Marais
Deze wandeling loopt door het 3e en 4e arrondissement
begin: place des Vosges
eind: place des Vosges
duur: 2,5 uur (4 km)
Herenhuizen in de Marais weergeven op een grotere kaart.
De place des Vosges (spreek uit: vózje) is een van de oudste en mooiste pleinen van Parijs, gebouwd in opdracht van Henri IV in 1612. Door de rode bakstenen en witte natuursteen van de huizen aan het plein met hun arcaden en symmetrische vormen is het ook een van de mooiste pleinen van Parijs. De 36 huizen zijn gebouwd volgens een streng plan: de hoogte van de gevels is gelijk aan hun breedte, en de hoogte van de daken is de helft van de hoogte van de gevels. Alleen het Pavillon du Roi aan de zuidkant en het Pavillon de la Reine aan de noordkant van het plein zijn hoger.Het plein is een vierkant van precies 108 meter.
In het midden van het plein is de square Louis XIII, waar een beeld staat van Louis XIII te paard. Het plein heette oorspronkelijk place Royale en waar nu de tuin is was eerst een veld waar feesten en toernooien werden gehouden. Het plein kreeg zijn huidige naam van Napoleon, als dank aan het departement Vogezen dat in 1800 als eerste belasting betaalde.
Veel beroemde Fransen hebben hier gewoond, waaronder Descartes, Pascal, Alphonse Daudet, Richelieu en Georges Simenon. Op nr. 6 woonde van 1832 tot 1848 Victor Hugo in het Hôtel de Rohan-Guéménée. Hij schreef er een gedeelte van zijn Misérables. Nu is het een Victor-Hugo-museum. Onder de arcaden zijn diverse mooie winkels, antiquairs en enkele restaurants.
Ga naar de zuidwesthoek van het plein waar je bij nr. 7 door een deur gaat naar het hôtel de Sully.
Je komt binnen in de mooie Franse binnentuin van het Hôtel de Béthune-Sully, een herenhuis uit 1624 met een gevel uit de late Renaissance, een bestrate binnenplaats en een tuin. De hertog van Sully, minister van Henri IV, kocht dit pand in 1634 en liet het prachtig decoreren. De tuin en de binnenplaats zijn open, evenals de boekwinkel. Het gebouw is verder niet toegankelijk. Hier zetelt het Centre des monuments nationaux., een overkoepelende organisatie van Franse monumenten..
Loop via de binnenplaatsen naar de hoofdingang van hôtel de Sully aan de rue Saint-Antoine en sla rechtsaf. Neem de eerste straat links, de rue Saint-Paul.
Rechts voorbij de rue Charlemagne is een doorgang naar de Village Saint-Paul, die bestaat uit vijf middeleeuwse binnenplaatsen die doorgetrokken zijn. Hier zijn allemaal antiekwinkeltjes, kledingzaken en horeca. Door de beslotenheid en de afwezigheid van verkeer heerst hier een weldadige, rustige sfeer.
Verlaat de Village Saint-Paul via de rue des Jardins de Saint-Paul en sla linksaf.
Hier staan nog resten van de twee torens en een stuk van de oude stadsmuur van Philippe Auguste uit 1190.
Ga rechtsaf de rue de l’Ave Maria in.
Links is de kleine square Marie Trintignant, vernoemd naar de in 2003 verdwenen Franse actrice.
Steek de rue du Fauconnier over en ga rechtdoor de rue du Figuier in.
Je loopt nu recht op het Hôtel de Sens af, een van de weinige overgebleven middeleeuwse burgerlijke gebouwen van Parijs. Het is gebouwd tussen 1475 en 1519 voor de aartsbisschop van Sens. Henri IV liet er zijn ex-vrouw Margot wonen, die de vijgenboom liet omhakken omdat haar rijtuig er anders niet door kon. Nu staan bij het gebouw drie andere vijgenbomen. In het pand is een bibliotheek over kunst gevestigd, de bibliothèque Forney, die geopend is van dinsdag- tot zaterdagmiddag. Ook zijn er regelmatig tentoonstellingen. De Jardin Figuier Fauconnier aan de overkant van de rue du Figuier is open voor het publiek.
Loop de rue du Figuier af, ga even links en dan weer rechts de rue de Fourcy in.
Op nr. 5-7 is het Musée européenne de la photographie, gehuisvest in het gerestaureerde Hôtel Hénault de Cantobre uit 1706 met een modern aangelegde voortuin.
Sla linksaf de rue François Miron in.
De nummers 11 en 13 zijn middeleeuwse vakhuizen uit de 15e en 16e eeuw. Op nr . 68 staat het Hôtel de Beauvais uit 1655, waar ooit de zevenjarige Mozart met zijn familie een tijdje heeft gewoond. Het heeft een prachtig interieur dat je kunt bekijken.
Loop rechtsaf via de rue Tiron naar de rue de Rivoli en ga linksaf. Steek de rue de Rivoli over en sla de tweede straat rechts in, de rue Vieille du Temple. Kruis de rue des Rosiers en loop tot nr. 47.
Dit pand is het Hôtel Amelot de Bisseuil, ook wel genoemd Hôtel des Ambassadeurs de Hollande. Hier heeft nooit een ambassadeur van Nederland gewoond. Wel is bekend dat een dominee van de Nederlandse ambassade hier in de 17e eeuw protestantse diensten hield. Na de herroeping van het Edict van Nantes (dat godsdienstvrijheid beloofde aan protestanten) in 1685 mochten officieel geen protestantse diensten worden gehouden, behalve in de ambassades van ‘protestantse’ landen. In 1776 werd het pand gehuurd door schrijver en componist Beaumarchais, die hier Le mariage de Figaro schreef.
Loop even terug over de rue Vieille du Temple en sla linksaf de rue des Rosiers in.
De rue des Rosiers is het hart van de joodse wijk. Hier vind je joodse boekwinkels, delicatessenwinkels en kosjere restaurants. De straat verliest langzaam maar zeker zijn joodse uitstraling. Veel joodse winkels zijn vervangen door hippe kledingzaken. Het sinds jaren beroemde restaurant van Jo Goldenberg is al gesloten. Vooral op zondag is het druk in de rue des Rosiers. Je kunt er uitstekend joods voedsel krijgen zoals falafel en gepekelde citroenen. De straat is vernoemd naar een vroegere tuin met rozenstruiken, die langs de stadsmuur van Philippe Auguste lag.
Sla linksaf de rue Pavée in.
Dit was in de 15e eeuw de eerste straat in Parijs met straatstenen, vandaar de naam pavée (geplaveid). Op nr. 10 staat de synagoge, ontworpen door art-nouveau-architect Guimard in 1913 in opdracht van gevluchte Oost-Europese joden.
Op nr. 24 staat het Hôtel de Lamoignon, gebouwd in 1584 voor Diane van Frankrijk, onwettige dochter van Henri II. Later werd het gebouw vernoemd naar de eerste voorzitter van het Franse parlement. Diane hield van jagen, wat je aan de versieringen op de gevel goed kunt zien. Op de hoek met de rue des Francs-Bourgeois is een mooi vierkant schildwachterstorentje. In dit hôtel huist tegenwoordig de historische bibliotheek van Parijs. In de aanbouw uit 1966 worden tentoonstellingen gehouden.
Sla rechtsaf de rue des Francs-Bourgeois in en neem daarna links de rue de Sévigné.
Hier staat op nr. 23-29 het historisch museum van de stad Parijs, het musée Carnavalet. Het museum bestaat uit twee gebouwen. Het Hôtel Carnavalet dateert uit 1560 en is een mooi voorbeeld van renaissance-architectuur. In de 17e eeuw woonde hier madame de Sévigné, die er jour hield en van hieruit haar beroemde brieven schreef over 17e-eeuws Parijs. Het andere gebouw is het Hôtel le Peletier de Saint-Fargeau. Tussen de twee gebouwen is een doorgang op de eerste etage. De tuin is een klassieke Franse binnentuin.
Sla linksaf de rue du Parc-Royal in.
Hier staan veel mooie herenhuizen, waarvan sommige knap gerestaureerd zijn. Er zijn twee kleine parkjes die nog over zijn van wat ooit in de 15e eeuw een groot Parc Royal was: de square Léopold Achille (op nr. 5) en de square Georges Cain (erachter, ingang rue Payenne). Er staan mooie oude bomen en bankjes om even uit te rusten. Op nr. 11 van de rue Payenne is het Zweeds cultureel centrum, waar je in het Café Suédois iets kunt drinken en eten.
Ga weer verder op de rue du Parc-Royal en ga bij de place de Thorigny rechtsaf, de rue de Thorigny in.
Hier staat op nr. 5 het musée Picasso, gehuisvest in het Hôtel Salé uit 1656. Hier woonde ooit een ontvanger van belasting op zout, vandaar de naam. De tuin van het museum is gedeeltelijk toegankelijk via de rue des Coutures. (Het museum is wegens verbouwing gesloten tot juni 2014.)
Ga terug naar de place de Thorigny en sla rechtsaf de rue de la Perle in.
Op de kruising met de rue Vieille du Temple begint het complex waar tot 2013 het nationaal archief van Frankrijk in huisde. Het beslaat het hele terrein tussen rue des Francs-Bourgeois, rue Vieille du Temple, rue des Quatre Fils en rue des Archives. Sinds 1808 huisde het archief eerst in het Hôtel de Soubise, daarna ook in het Hôtel de Rohan en vier andere hôtels. In 2013 verhuisde het archief naar een nieuw gebouw buiten Parijs. Een paar archieven bleven in het oude gebouw, waaronder het archief van het Ancien Régime. Ook is hier nog het Musée des Archives nationales, waar regelmatig tentoonstellingen zijn. Plannen voor een ambitieus museum zijn in de koelkast gezet. De ingang is aan de rue des Francs/Bourgeois 60.
Op nr. 87 van de rue Vieille du Temple staat het Hôtel de Rohan (1735). In de binnentuin boven de stallen zie je het reliëf uit de 18e eeuw De paarden van de zon van beeldhouwer Robert Le Lorrain. Het stelt Apollo voor met vier paarden tegen een achtergrond van zonnestralen.
Vervolg de rue de la Perle die verderop rue des Quatre Fils heet.
Op de hoek met de rue des Archives op nr. 60 staat het musée de la Chasse et de la Nature in het mooie Hôtel Guénégaud des Brosses uit 1655, ontworpen door François Mansart.
Sla linksaf de rue des Archives in en daarna linksaf de rue des Francs-Bourgeois in.
Hier staan verschillende prachtige herenhuizen met mooie binnentuinen.
- Op nr. 60 de voorkant van het Hôtel de Soubise, gebouwd tussen 1371 en 1859. Het heeft een prachtig voorplein met zuilenrij.
- Op nr. 54 het middeleeuwse Hôtel de Jaucourt van Jean Hérouet met een mooi hoektorentje.
- Op nr. 35-37 het Hôtel de Coulanges uit de 17e eeuw (nu het maison de l’Europe, met mooie tuin Jardin Francs-Bourgeois-Rosiers, open tijdens openingstijden van het maison de l’Europe).
- Op nr. 36 een oude apotheek met nog de originele houten toonbank.
- Op nr. 29-31 het Hôtel d’Albret uit 1550. Op de binnenplaats staat het kunstwerk La Colonne als herinnering aan de Franse Revolutie.
- Op nr. 30 het Hôtel d’Alméras uit 1611, met een poort met ramskoppen.
- De kapel achterin de tuin van nr. 29 heeft een oude toren van de muur van Philippe Auguste.
Ter hoogte van het Hôtel d’Albret kun je links in de rue Elzévir in. Daar is op nr. 8 het musée Cognacq-Jay in het Hôtel de Donon, dat een prachtige collectie 18e eeuwse kunst heeft. De collectie is bijeengebracht door de oprichter van warenhuis La Samaritaine Ernest Cognacq en zijn vrouw Louise Jay.
Vervolg de rue des Francs Bourgeois en sla bij de rue de Sévigné rechtsaf tot aan de place du Marché Sainte-Catherine aan je linkerhand.
Dit sfeervolle voetgangerspleintje is een oase van rust. Je kunt er even op een bankje zitten of wat drinken op het terras van de cafés. Hier stond vroeger de kerk Sainte-Catherine, afgebroken in 1783.
Neem voorbij het pleintje links de rue d’Ormesson, sla linksaf de rue de Turenne in en weer rechts de rue des Francs Bourgeois in tot aan tot je weer op de place des Vosges bent.
Natuurwandeling in de Marais
Begin en einde: metro St-Sébastien-Froissart
Duur: 1,5 uur (2,3 km)
Natuurwandeling in de Marais weergeven op een grotere kaart.
Ga de boulevard Filles du Calvaire op in zuidelijke richting en sla rechtsaf, rue St-Claude.
De boulevards zijn aangelegd op de oude wal van Charles V. In 1665 verhuurde de stad Parijs de binnenste gracht aan tuinders op voorwaarde dat ze er alleen bloemen en kruiden mochten verbouwen. De gracht, die onderwater gezet kon worden, was daarvoor als riool gebruikt. De gracht lag op de plaats van een oude zijarm van de Seine die drooggevallen was, maar nog wel lange tijd last had van hoog water.
Sla linksaf de rue des Arquebusiers in, neem daarna rechtsaf de rue du Grand-Veneur.
De kleine klassieke tuin St-Gilles-Grand-Veneur ligt aan het einde van de passage. Er staan klim- en struikrozen met buxus eromheen, veldesdoorns en haagbeuken. Vanaf de bankjes heb je zicht op het Hôtel du Grand-Veneur.
Neem de rue de Hesse (waar een jonge valse christusdoorn staat) en ga rechtsaf de rue Villehardouin in. Aan het eind ga je linksaf de rue de Turenne in, die je volgt tot nr. 41.
Achter een groen hek staat de Fontaine de Joyeuse of Fontaine de Turenne uit 1847. De grot is versierd met waterplanten (lisdodde en breedbladig pijlkruid) en dieren (zwanen, reigers, duiven, kikkers en slangen).
Sla rechtsaf de rue du Parc-Royal in, waar links de square Léopold-Achille ligt.
In deze aristocratische wijk was het Parc Royal de tuin van het koninklijk huis van de Tournelles, dat door een groot aantal koningen bewoond is. Vanaf de 14e eeuw ontstonden op het bouwland van de Marais langzaam maar zeker buitenhuizen en siertuinen van bemiddelde Parijzenaars. Die mooie herenhuizen met hun tuinen gaven aan de Marais het voorname karakter dat het nu nog steeds heeft.
Op het plein staan enkele originele soorten bomen. Behalve een indrukwekkende Kaukasische vleugelnoot staan rond de zandbak mahoniastruiken vlakbij het hek rechts. In het Grieks betekent de naam van deze struik ‘parfumplant’ vanwege de geurende bloemen. De bladeren doen denken aan die van hulst of steeneik. Naast de mahonia staat een judasboom, een niet veel voorkomende variëteit met witte bloemen. De bloemen bloeien in het voorjaar voordat de bladeren verschijnen. Aan de andere kant van het plein staat een prunus persica met een vreemde vorm. De takken komen bovenuit de kronkelige stam. In april is hij bedekt met dubbele roze bloemen. Er komen geen vruchten aan. Langs de muur staan twee balsempopulieren. Zij horen bij een groep populieren waarvan de knoppen bedekt zijn met geurige hars, waar mieren gek op zijn.
Loop de tuin uit en sla de rue de Sévigné in.
Je komt bij het Musée Carnavalet, een van de oudste monumenten van Parijs uit 1545. Op de binnenplaats van het museum op rue de Sévigné 23 staan in de zomer laurierbomen in potten, gesnoeid in bol- of kegelvorm. Het is een formele Franse tuin met prachtig gesnoeide buxushagen en stamrozen.
Sla rechtsaf de rue des Francs-Bourgeois in.
Op nr. 16 is de tuin van het museum verfraaid met buxusstruiken. Het ontwerp van deze tuin is geïnspireerd op de middeleeuwen en de renaissance.
Sla rechtsaf de rue Payenne in tot aan de square Georges-Cain.
Georges-Cain was een conservator van het musée Carnavalet tot 1914. De tuin wordt gebruikt als depot van het museum. Er zijn enkele overblijfselen te vinden van verdwenen monumenten die overwoekerd worden door klimop en wilde wingerd. Tussen deze oude stenen staan onderkanten van zuilen uit de Eglise des Bernardins (5e arr.), gemaakt van steen uit Parijse steengroeven. Aan het eind links is de oude orangerie te herkennen aan zijn vensterbogen. Rechts van het gebouw staat een vijgenboom van 6 m hoogte. Op het plein zie je verder een treurberk, een honingboom, een esdoorn en wat gewone linden.
Ga aan het eind van de rue Payenne linksaf de rue du Parc-Royal in, ga rechtdoor via de rue de la Perle en de rue des 4 Fils. Sla rechtsaf de rue Charlot in.
Achter het hek links bij nr. 3 zie je de ingang van de nu afgesloten straatje, de ruelle Sourdis uit 1626. Uit die tijd dateert ook nog de bestrating met een geul in het midden met aan de kanten een gedeelte voor voetgangers dat hen beschermde tegen de rijtuigen. Er staat ok een hemelboom, afkomstig uit China en in Europa voor het eerst in de 17e eeuw geïmporteerd. Hij kan zich in de kleinste spleetjes nestelen, is tevreden met arme grond en groeit razendsnel.
Neem de 1e straat rechts, de rue du Perche. 
De binnenplaats op de hoek is beplant met platanen. Op nr. 9 groeit een magnolia met grote bloemen. De plant werd ontdekt in Louisiana en behoort tot een groep planten uit het tertiair waarvan de bloemen de eerste op aarde waren. Aan de andere kant van de rue Perche kun je de tuin bekijken van het Hôtel Salé ofwel het Musée Picasso. Alleen het lage deel is vrij toegankelijk. De omheining bestaat uit taxushagen. Een watertafel versiert het centrale gedeelte van de tuin.
Steek de rue Vieille du Temple over naar de rue des Coutures-Saint-Gervais.
De naam van deze straat is een verbastering van ‘Cultures-Saint-Gervais’, de oude landbouwfunctie van deze wijk. Aan het eind van de 9e eeuw werden de moerassen in de oude zijarm van de Seine weilanden en later bouwland. Het woord ‘marais’ duidt op de terreinen die met groenten en geurige planten waren beplant. Een aantal van deze marais werden aan het eind van de Middeleeuwen met fruitbomen beplant.
Steek de rue de Thorigny over naar de rue Sainte-Anastase, en sla daarna linksaf de rue de Turenne in. Ga de 2e straat rechts, de rue du Pont aux Choux. Aan het eind is metrostation St-Sébastien-Froissart.
